Beschrijving
Publicatie
Blog: Ondernemingsraad en provinciale politiek: gescheiden werelden of gedeelde opdracht?
In alle provincies werken politieke partijen voor en achter de schermen aan nieuwe coalities en een beleidsprogramma. Zo’n programma heeft gevolgen voor de provinciale organisatie en de mensen die de plannen moeten uitvoeren. Toch is er in de onderhandelingsfase van het politieke programma nauwelijks een rol voor medezeggenschap ingeruimd. Logisch, gegeven de scheiding tussen politiek en uitvoering? Of zijn er voordelen van meer betrokkenheid van de ondernemingsraad bij het tot stand komen van een coalitieakkoord? Johannes Kooistra en Marco Sikkel, medezeggenschapexperts van het CAOP, zien geen grote beren op de weg bij een ondernemingsraad die in een vroeg stadium advies uitbrengt.
Bij niet-politieke organisaties is naast de WOR-bestuurder ook de ondernemer – degene die de strategische besluiten neemt – verplicht om minimaal twee keer per jaar tijdens de overlegvergadering de algemene gang van zaken van de organisatie te bespreken met de ondernemingsraad (OR). De OR krijgt hiermee de mogelijkheid om over strategische besluiten in gesprek te gaan met de leiding van de organisatie. Het is gebruikelijk dat de OR tijdens dit overleg ook inzicht krijgt in de globale ontwikkelingen en op de hoogte wordt gebracht welke onderwerpen binnenkort voor advies of instemming worden voorgelegd.
Voor politieke organisaties liggen de zaken net iets anders. Politieke ambtsdragers, zoals ministers of gedeputeerden, kunnen geen WOR-bestuurder zijn. Over publiekrechtelijke taken die wijzigen, hoeven zij ook niet met de ondernemingsraad te overleggen (hoewel het zeker wel mag). Zij moeten in eerste instantie verantwoording afleggen aan de Tweede Kamer of, in geval van provincies, aan de Provinciale Staten: dat is nu eenmaal het primaat van de politiek. Een belangrijk democratisch en rechtstatelijk principe.
In de whitepaper ‘De OR als een betekenisvolle adviseur in een politieke omgeving’ gaan Johannes en Marco dieper in op het primaat van de politiek. Ook is er een podcast hierover opgenomen waarin ook mr. drs. Els Huisman (specialist in het medezeggenschapsrecht in de publieke sector) aan het woord komt.
Kwaliteit besluitvorming verhogen met advies ondernemingsraad
In steeds meer provincies is het inmiddels gebruikelijk dat een gedeputeerde (veelal de portefeuillehouder personeelszaken) bij het artikel-24-overleg aanschuift. Ontwikkelingen binnen provincies of landelijke wetgeving met belangrijke gevolgen voor de provincies (denk aan de uitvoering van de Omgevingswet) hebben grote invloed op de provincieorganisatie en de ambtenaren. Zij moeten die gevolgen vertalen naar de praktijk en uitvoeren. Er moeten misschien nieuwe afdelingen worden ingericht, bevoegdheden toegedeeld en mensen aangetrokken worden die mogelijk ook geschoold moeten worden. Over deze gevolgen van politieke besluiten moet de OR om advies worden gevraagd. Om dat goed te kunnen doen, is het belangrijk dat de OR op de hoogte is van de achtergrond van een politiek besluit.
Een stap verder is tegenspraak. In dat geval kan een advies van de ondernemingsraad de politiek behoeden voor mogelijk onrealistische of onuitvoerbare beleidsvoornemens. De OR kan zelfs meedenken over alternatieven. Meedenken over en voorbereiden van politieke besluiten is een taak van beleidsambtenaren. Zorg overigens wel dat er aandacht is voor het voorkomen van dubbele petten voor beleidsambtenaren die in de OR zitten.
Invloed met een ongevraagd advies
Terug naar de coalitieonderhandelingen. Welke ruimte is daar mogelijk?
Als je als OR van een provincie vindt dat je niet genoeg betrokken wordt bij plannen van de politiek, kun je ook een ongevraagd advies geven aan de verkenner die de besprekingen leidt. Dit kan helpen om de standpunten van medewerkers naar voren te brengen. Bij de landelijke politiek is het de laatste jaren gebruikelijk geworden dat ambtenaren via hun groepsondernemingsraad de verwachtingen en zorgen delen met de (in)formateurs.
De provinciesecretaris is intermediair tussen politiek en medewerkers. Het is aan de provinciesecretaris om de ondernemingsraad in positie te brengen om zijn/haar rol te kunnen pakken, ook tijdens de coalitieonderhandelingen, zonder afbreuk te doen aan het primaat van de politiek. Ook de secretaris heeft natuurlijk belang om de uitvoerbaarheid van plannen en de werkdruk voor de medewerkers realistisch te houden.
Het is misschien een brug te ver om invloed te hebben op het uiteindelijke akkoord, maar regelmatig contact tijdens de onderhandelingen kan al een goed begin zijn. Zo kan er meer begrip ontstaan tussen de politieke ambities en de uitvoering door de provinciale ambtenaren.
Johannes Kooistra is senior trainer en adviseur Betekenisvolle medezeggenschap bij het CAOP.
Marco Sikkel is organisatie- en medezeggenschapsadviseur bij het CAOP
Whitepaper ‘De OR als een betekenisvolle adviseur in een politieke omgeving’
Lees meer over de ondernemingsraad als volwaardige adviseur in de politieke context van de provincie in de whitepaper ‘De OR als een betekenisvolle adviseur in een politieke omgeving’.
Podcast ‘De OR als een betekenisvolle adviseur in een politieke omgeving’
Luister naar het gesprek over de gevolgen het politiek primaat op de praktijk, maar ook wat er gedaan kan worden zodat medezeggenschapsorganen ondanks het politiek primaat hun rol kunnen vervullen.
